Чырванеюць узлескі парэчкаю.
На палянах раса аксамітная.
А над ціхаю Жукаўкай рэчкаю
На гары курганы старажытныя.

У стагоддзях між елак накідалі
Іх славянскія рукі руплівыя.
І дубовыя чорныя ідалы
Са свяцілішч глядзелі маўклівыя.

Дым журботны курыўся над трызнаю...

Таемнасць Балотных Ялiн,
Яна абступае знянацку.
У плачы чорных галiн
Пачуеш сумоту, не ласку.

Замшэлая з часам сцяна,
Сустрэне адразу з дарогi.
Маўчыць з раўчуком цiшыня,
Дрыгву не вартуюць аблокi.

У поўнач туман ад балот...

Ты помнишь ту клятву, что в детстве давали:
быть рядом всегда и в тоске и в печали,
быть рядом опорой и верным плечом,
сметая преграды, щитом и мечом?

Прошло десять лет и стаи ворон, восстали и двинулись в бой,
Сжигая деревни, сметая дома, убийства неся и разбой.
В ответ им орлы поднимают мечи, в защиту родных деревень...

Адпомсты, самадзержац,адпомсты,
Упаду да ног тваіх:
Будзь справядлівы і пакарай забойцу,
Каб пакаранне яго на пазнейшыя стагоддзі
Твой праведны суд нашчадкам абвясціла,
Каб злачынцы бачылі ў ім прыклад.

Паэт загінуў – гонару нявольны,
Паў, агавораны, паэт вялікі мой.
Ў грудзях свінец і прага помсты, як палонны,
Панік ён ганарлівай галавой…

Ходики напророчили,
Остановились к полночи.
Дробные многоточия
Сыпались между строчками -
Маковыми песчинками,
Крошкою антрацитовой…

Крынічка — ручай, салавейка — на росах,
І сонца іграе на голейках — косах.
Як вокам акінуць, падняўся лес гонкі...

Легенду шапочуць дубы векавыя:
Жылі ў добрай згодзе князі маладыя.
Яны пакахалі князёўну-суседку:
Дзяўчыну-красуню — вясеннюю кветку,
І кожны за жонку забраць яе меўся...
Князёўна ж любіла хлапчыну Алеся —
Так цягнецца сэрца дзяўчыны на волю:
Яна з ім у лесе, яна з ім у полі.
Алесь пра каханую ў песнях спявае,
Паслухаеш – зараз жа ўсё забываеш:
— Нічога не трэба —
Ты і раздолле,
Штодзённага хлеба —
І болей ніколі
Цябе не пакіну,
Цябе я не страчу,
Мая ты дзяўчына,
Надзея і ўдача!..
Князі пазайздросцілі — войска сабралі,
На смерць, на загубу Алеся забралі.
Забілі хлапчыну. Князёўна не плача,
Бо смерць прад каханнем нічога не знача...
Кінжал — сабе ў сэрца. «Алесь, мой каханы!» —
Схаваліся ў лесе магілы-курганы.
Русалкі шапталі купальскаю ночай:
«У памяць любові быць вёсцы Любоўшы».

Віктар Кажура, Бажена Мацюк (г. Вілейка)

У панурай хаце,
Дзе не чутна смеху,
Двух сыноў на ўцеху
Нарадзіла маці.
Для сівога таты
Радасці бясконца:
Выглянула сонца
З нематы праклятай.
Ноч снавала сненні,
Мроі — карагоды:
Прадаўжэннем роду
Прарасце насенне.
Маці пела долю
Калыханкай — песняй,
Як з бяды балеснай
Пойдзе шлях на волю.
Ласкаю гаючай
Надавала моцы:
Не зазнаюць вочы
Хай слязы пякучай.
«Рваць не трэба жылы», —
Бацька так прарочыў:
Сокалаў-сыночкаў
Падрасталі крылы...
Толькі лёс крутыя
Вызначыў дарогі:
Родныя дарогі
Для сыноў — чужыя.
Ў Каралёвым дворы
Мала для іх месца,
Ім не п’ецца-есца,
Кожны — звер суворы.
А за што расплата?
З-за чаго якога
Горай за чужога
Стаўся брат для брата?..
Вось паўзе праз хутар
Баразна-вужака —
Сквапнасці адзнака
І зайздросці лютай.
Той куточак гожы,
Дзе пяяла шчасце
Струціла багацце
Подыхам варожым
І ўжо за парканам
Ладзіць лад свой кожны:
Сыты ды заможны,
Бачыць сябе панам.
Злосны брэх сабачы —
Стораж дабрабыту...
А бацькі — забыты
(Хоць іх лёс – лядачы).
І ад хаты ў хату
Зарастае сцежка —
Не сагрэе ўсмешка
Брата сэрца брату.

Бацька ў горы б’ецца —
Хутар стаў дакорам:
Частку завуць Дворам,
Частку — Каралеўцы.

Віктар Кажура, Бажена Мацюк (г. Вілейка)

З даўніны той далёкае, даўняй,
Што не помняць і нашы дзяды,
Скрозь стагоддзі даходзяць часамі
Адгалоскі паданняў сівых.
І аб тым, як з балотаў Шылянскіх,
Барысаўскай частка зямлі,
Ад часоў яшчэ даўніх, паганскіх,
К нам такія легенды дайшлі.
У мястэчку ды ў тым, у Шылянах,
Між людзей жыў звычайны хлапец.
Называлі яго ўсе Сцяпанам,
А занятак яго быў – кравец.
Слаўны быў той кравец, быў умелы,
І пашану ён меў ад людзей:
Ад работы душа яго пела —
Быў у справе сваёй — чарадзей.
Шыў панам ён заможным саеты,
Шаты—бармы — заможным князям,
Шыў мяшчанам, красуням—кабетам,
Не абходзіў і простых сялян.
І багацце Сцяпан меў, і славу,
А маўклівы заўсёды хадзіў:
Не было ў яго любкі—забавы —
Хоць і гожы сабой, ды адзін.
Хмарны ляжа і хмарай устане,
Хмарны справу сваю ён вядзе.
Альбо так зажурыцца часамі,
Што, здаецца, не бачыць людзей.
Як яму не тужыць, не журыцца,
Калі сэрца нясцерпна баліць,
Што Вельяна, як птушка-сініца,
Уцякае — ніяк не злавіць.
Слова мовіць да любай дзяўчыны —
Ўспыхне тая, нібы макаў цвет,
Вочкі долу апусціць маўкліва
Ды хутчэй ад Сцяпана ідзе.
І хто сэрца чужое спазнае,
Прачытае, што робіцца ў ім?!
Так Сцяпан усей праўды не знае,
Бо аслеплен каханнем сваім.
І таго яшчэ хлопец не знае
(Бо зняверыўся доўга чакаць),
Што Вельяна ўсім сэрцам кахае,
Не асмеліцца толькі сказаць.
Не стрываў і зламаўся хлапчына,
Стаў у поўнач на шлях крыжавы
Ды паклікаў ён цёмную сілу,
І душу запрадаў ёй у міг.
Тут прарэзала неба маланка
І Пярун у злой лютасці біў,
Бура выла і рвала да ранку —
Знік Сцяпан, як нібыта не жыў.
А назаўтра, як сонца зайграла —
Від жахлівы адкрыўся вачам:
Замест поля лагчына ляжала,
А на ёй — скамянелы Сцяпан.
Як пачула пра тое Вельяна,
Знепрытомнела раптам яна,
Залілася ад гора слязамі,
Ў скрусе камень рукой абняла.
Дзень праплакала, потым — і ночку,
Ранкам — Богу душу аддала.
А з-пад камня, набраўшыся моцы,
Ўдаль крынічка са слёз пацякла.
Разлілася крыніца шырока,
Затапіла вакольны абшар,
У нізіне ўтварыла балота,
Ў свет — празрыстай ракой пацякла.
Рэчку тую — у памяць Вельяны —
Людзі Віліяй сёння завуць.
Яе хвалі аб чыстым каханні
Скрозь стагоддзі паданні нясуць.

Віктар Кажура, Бажена Мацюк (г. Вілейка)

Паспрачаліся богі Кахання і Смерці:
Хто каго пераможа — святое ці зло.
І сышлі на зямлю, дзе ўсе людзі на свеце
Сэрцы чыстыя мелі, як шкло.
Служкі цёмныя — чэрці — краўца і Вілляну
У падман павялі, прадказальнікі смут,
І смяецца бог Смерці з бога Кахання:
«Я мацней за цябе». Але тут
Зноў прад вачыма Вілляніна ява —
Бы загасне ў крыўдзе кахання прамень,
Ды застыла ў паветры краўцова прамова:
«Хай у камень мяне ператворыць бог-Смерць!»
Ды прабачыла дзеўчына любага: зараз
Разлілася ракой пад хлапцом-валуном...
Усміхнулася неба, і кветкі зайгралі —
Знік у цемры Сусвету злы Чарнабог.

Рэчка Вілія хвалі нястомна нясе —
Ажывае валун на світанні,
І салоўка над імі пяшчотна пяе,
Што ад смерці мацней каханне.

Віктар Кажура, Бажена Мацюк (г.Вілейка)